KATILIM MÜZAKERELERİ: DURUM VE SORUNLAR
“TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN BATI ENTEGRASYONU VE AVRUPA BİRLİĞİ” konulu panelde
TBMM Avrupa Birliği Uyum Komisyonu Başkanı
Dışişleri Eski Bakanı
Yaşar YAKIŞ’ın
konuşmasında yararlandığı metin
İstanbul Ticaret Üniversitesi
Avrupa Birliği Uygulama ve Araştırma Merkezi
İstanbul, 7 Eylül 2006
1. Türkiye’nin Batılaşma Çabaları ve Avrupa Birliği
- Türkiye’nin AB üyeliği, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana batılılaşma ve modernleşme çerçevesinde hayata geçirdiği en önemli projesidir.
- Türkiye’nin NATO, Avrupa Konseyi, OECD gibi kuruluşlara üyeliği, ülkemizin batılılaşma çabaları açısında önemli dönüm noktalarıdır. Türkiye AB üyeliği ile, batılaşma ve modernleşme sürecindeki en önemli hedefe ulaşılmış olacaktır.
2. Müzakere Süreci
- Birinci Aşama: Tarama süreci
– Tarama, AB müktesebatı bölünerek oluşturulmuş 35 fasılda ve her bir fasılda “tanıtıcı” ve “ayrıntılı” olmak üzere iki bölümde gerçekleştirilmektedir.
– Tanıtıcı bölümde Komisyon, aday ülkeye AB müktesebatını ve bunu uygulamak için yapılması gerekenleri anlatmaktadır. Ayrıntılı taramada ise, aday ülke ilgili fasıldaki ulusal mevzuatını, politika ve uygulamalarının AB müktesebatı ile uyuşan ve farklılık arz eden yönlerini ortaya koymaktadır.
– Taraması tamamlanan fasıllarda Komisyon tarama-sonu raporları hazırlamaktadır.
- İkinci Aşama: Müzakereye geçiş
– Konsey, Komisyonun tarama- sonu raporunda yer alan önerileri aynen veya değişiklikle karara bağlar.
– Aday ülkeye, ilgili fasılda “Müzakere Pozisyon Belgesi” sunmaya davet eden bir mektup gönderilir.
– Aday ülke mektuba cevaben “Müzakere Pozisyon Belgesi”ni Konseye iletir.
– AB, aday ülkenin “Müzakere Pozisyon Belgesi” üzerinde kendi “Ortak Tutum Kağıdı”nı oluşturur.
– AB üyesi ülkeler ile aday ülkeyi bir araya getirecek Hükümetlerarası Konferans için tarih tesbit edilip aday ülkeye bildirilir.
- Üçüncü Aşama: Müzakerelerin açılması
– Hükümetlerarası Konferans Baş müzakereci ya da Bakan düzeyinde toplanır. Bu toplantılarla birlikte ilgili fasılda müzakereler açılmış olur.
3. Müzakere Süreci-İzleme ve Yönlendirme Komitesi (İYK)
- Müzakere Heyeti Başkanı
- Başmüzakereci (İYK Başkanı)
- Başbakanlık Müsteşar Yardımcısı
- Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı
- DPT Müsteşar Yardımcısı
- Avrupa Birliği Genel Sekreteri
- AB Nezdinde T.C. Daimi Temsilcisi
Her bir fasıl için Tarama ve Çalışma Grupları oluşturuluyor. Tarama toplantılarına ilgili kurum ve kuruluşlar iştirak ediyor.
4. Türkiye-AB müzakere sürecinde mevcut durum
- Türkiye-AB katılım müzakereleri, 3 Ekim 2005 tarihinde Lüksemburg’da gerçekleştirilen “Hükümetlerarası Konferans’ta alınan karar ile resmen başlamıştır.
- Müzakerelerin birinci aşamasını oluşturan tarama sürecinde ilk toplantı, 20 Ekim 2005 tarihinde “Bilim ve Araştırma” faslında yapılmıştır. Bugün (7 Eylül) itibariyle 25 fasılda tarama toplantıları tamamlanmış, ayrıca 5 fasılda ise tanıtıcı tarama yapılmıştır.
- Müzakereler, teknik düzeyde, başarı ile devam etmektedir.
- Ekim 2006 sonuna kadar tüm fasıllarda tarama sürecinin tamamlanması öngörülmektedir.
- Taraması tamamlanan “Bilim ve Araştırma” faslındaki fiili müzakereler 12 Haziran 2006 tarihinde açılmış ve geçici olarak kapatılmıştır. Ülkemiz halihazırda, 25 Mayıs 2006 itibariyle Müzakere Pozisyon Belgesini ilettiği “Eğitim ve Kültür” faslında fiili müzakerelere geçiş aşamasında bulunmaktadır.
5. Müzakere sürecinde ortaya çıkabilecek muhtemel sorunlar
- Türk limanlarının GKRY gemi ve uçaklarına açılması ile müzakerelerin Kıbrıs sorunu ile irtibatlandırılması;
- Terörizm ile mücadele ve Güney-doğu sorunu ile ilgili gündeme gelebilecek hususlar;
- Müzakerelerde “Horizantal Linkage” konusunda yaşanabilecek olumsuzluklar;
- Reformların uygulanmasında yaşanan sıkıntıların müzakerelere yansıması;
- Türkiye’deki gayri Müslimler ile ifade ve din özgürlüğü ile ilgili konular.
6. SONUÇ
- Hepimizin tarih, müzakere süreci ve tam üyelik konularına simgesel anlamda değil, konunun esası bağlamında bakmasında yarar vardır.
- Türkiye, sürekli değişim halinde, genç nüfuslu ve dinamik bir ekonomiye sahip bir ülkedir. 10-12 yıl sonra ekonomisi bölgenin motoru durumuna gelmiş, genç ve kalifiye işgücü ile rekabetçi, ekonomik istikrarını siyasal olgunlukla pekiştirmiş ve en önemlisi daha fazla özgüvene sahip bir ülke olmamız mümkündür ve çok muhtemel görünmektedir.
- Yukarıda belirttiğim çerçevedeki bir Türkiye, müzakereler sonucunda, AB’nin içinde bulunduğu durum ve şartları, kazanmış olduğu özgüvenle, rasyonel ve ulusal çıkarlar ekseninde değerlendirir ve AB’ne katılmak isteyip istemediği konusunda kararını verir.
- Şu aşamada esas olan müzakerelere başarı ile devam etmek ve siyasal, toplumsal ve ekonomik değişim momentumunu kaybetmemektir.
